NATIONAAL PARK: DELTA de L'EBRE deel 2

Redactie: Herman van Voorst; foto's: internet

De Ebro-Delta staat synoniem voor prachtige wetlands, rijstvelden en ongerepte stranden.  Ook de sporen van de Spaanse burgeroorlog (1936 - 1938) zijn op tal van plekken goed zichtbaar. Volgens de boekjes was de slag om de Ebro in 1938 de grootste en bloedigste in deze oorlog.

Op school tijdens de geschiedenislessen van Meester de Groot werd aan deze oorlog de nodige aandacht besteed, maar het meeste daarvan is uit mijn hoofd gekieperd en heeft plaats moeten maken voor andere feiten en wetenswaardigheden. Maar het internet (www.historiek.nl) biedt de helpende hand om oude kennis weer boven water te krijgen.

De Spaanse burgeroorlog bleek in meerdere opzichten uniek in zijn soort. In de eerste plaats omdat deze gezien wordt als het begin van WO II. Dat heeft alles te maken met de inmenging van de Heren Stalin en Hitler. Verder was dit de laatste "romantische oorlog", waarbij zo'n 35.000 idealisten uit de hele wereld naar Spanje trokken om te vechten tegen het facisme en voor de vrijheid van Spanje. Daaronder waren trouwens ook honderden Nederlanders.

Voor mij leeft deze oorlog ook voort in een vage waas van romantiek. Dat zal alles te maken hebben met de boeken die ik las van Ernst Hammingway. Ook de beeldende vertelkunst van m'n leraar geschiedenis zal daartoe hebben bijgedragen. Maar al met al was ook deze oorlog een wrede en tragische strijd waarbij landgenoten, buren, vrienden en families werden verscheurd en op bloedige wijze tegenover elkaar kwamen te staan.

Maar wat gebeurde er nou eigenlijk rondom de Ebro? In de lente van 1938 waren de Republikeinen tot 2 gebieden teruggedreven. In juli van dat zelfde jaar deden ze een tegenaanval en staken de Ebro over om een brug te kunnen slaan tussen beide gebieden. Deze aanval lukte en ze boekten een spectaculaire winst op de troepen van Franco. Maar ja, nog geen 3 maanden later wisten de Nationalisten deze overwinning weer terug te draaien en een groot deel van het Republikeinse leger werd in de pan gehakt. Franco werd daarbij geholpen door elitetroepoen uit Duitsland en Italië.

In Tortosa zagen we een oorlogsmonument staan dat er, zo las ik in onze reisgids, op last van Franco midden zestiger jaren is neergezet. Daarmee is het monument tot op de dag van vandaag controversioneel. In 2016 is geprobeerd daarin verandering te brengen. Tijdens een volksraadpleging heeft 2/3 van de stemmers zich uitgesproken voor handhaving van het omstreden monument. Wel was er de voorwaarde dat het stalen gedenkteken ontdaan moest worden van specifieke "Franco-elementen". In z'n huidige vorm moet het monument een eerbetoon zijn aan alle doden en slachtoffers uit beide kampen. Het monument is nu onderdeel van het cultureel erfgoed van Catalonië.

Metname in 2020 hebben we een aantal burgeroorlog-gerelateerde plekken bezocht. Zoals de restanten van de loopgraven van La Fatarella en Punta Alta. Maar ook het "Museo Memorial" in Gandesa. Bij toeristenburo's zijn voor de liefhebber zelfs routekaarten met uitgebreide informatie beschikbaar. De rondrit is een mooie combi van natuur, cultuur en historie.

Het meest spectaculair vonden wij toch wel de ruïnes van Corbera d'Ebre ..........

" Het is 23 juli 1938. In Corbera, dat prachtig op een heuvel is gelegen, zwoegen mannen op het land; buren maken een praatje met elkaar en vrouwen lopen bedrijvig rondom het huis. Op speelplaatsen spelen kinderen. En dan wordt ineens deze allerdaagse rust wreed verstoord met geluid van geweren en bombardementen. De Republikeinen steken de Ebro over om te vechten tegen de soldaten van Franco. Het dorp met zo'n 2500 inwoners verandert in een bloederig slagveld. De bewoners kunnen geen kant op. Het gevecht is de boeken in gegaan als de "Slag om de Ebro" en wordt aangemerkt als een van de meest wrede gevechten. Duizenden slachtoffers stierven of raakten gewond. De muren van de huizen werden doorzeefd met mitrailleurkogels en werden grotendeels verwoest door de bombardementen. Toen na de oorlog burgers terugkeerden, had niemand de puf om het oude stadje opnieuw op te bouwen. Daarom stichtten ze een nieuw Corbera d'Ebra onderaan de heuvel".

Poble Vell, het oude dorp, werd dus verlaten en ligt er bijna precies zo bij als het eruitzag toen het zo'n dikke 80-jaar geleden werd verlaten. Het geruïneerde stadje werd in 1992 uitgeroepen tot een historisch monument van de vrede. Het enige gebouw dat nog fier overeind staat is de dorpskerk uit de 18e eeuw.