SLAG OM STALINGRAD; KEERPUNT IN WO II

Tekst en foto's: Herman van Voorst

 

Als we zomer 2019 onderweg zijn naar Centraal-Azië doen we omwille van onze hang naar geschiedenis de stad Wolgagrad, het voormalige Stalingrad, aan. Na de vernietiging van het Duitse 6e-leger in "de stad van Stalin" kregen de Sovjets het initiatief aan het Oostfront in handen. Er is veel over geschreven en natuurlijk is er ook in vele documentaires aandacht besteed aan dit voor de Rus anno 2020 nog altijd zo belangrijke thema: de Grote Oorlog! Elke stad en elk zich zelf respecterend dorp heeft wel een oorlogsmonument. We hebben er tientallen gezien en bezocht.  Dagelijks komen daar mensen om er verse bloemen neer te leggen.  Alleen WO II kostte al aan 28 miljoen Sovjets het leven.  Het koesteren van de herinnering aan "de Grote Oorlog" lijkt wel de meest verbindende factor binnen de Russische samenleving. Dat geldt voor jong en oud!

 

Trouwens, als voor de Sovjet-Unie WO II losbarst bestaat het land uit overlevenden van een tumultueus tijdvak, een periode waarin meer dan 15 miljoen mensen het leven lieten. Denk daarbij aan WO I en de burgeroorlog. Dan wordt het land ook nog geteisterd door hongersnood, epidemien en een klassenstrijd. Onder Stalin zullen er ook nog eens vele miljoenen het leven laten in o.a. de Goelags. Al met al "sneuvelen" in de periode 1914 -1960 naar schatting 60 miljoen Sovjets!

 

Hoe zat dat ook alweer ...............

 

Het lukte de Duitsers niet om Moskou te veroveren. Hitler verlegd zijn belangen naar de rijke olievelden in de Kaukasus en het 6e Leger krijgt opdracht Stalingrad in te nemen. De slag ontbrand in juli 1942. Meer dan 600 bommenwerpers leggen in enkele dagen tijd de stad in puin. Het kost 40.000 Sovjets hun leven. Stalin had alles wat los en vast zat al laten evacueren, behalve een deel van de bevolking. Zijn gedachte was dat het Rode Leger beter gemotiveerd zou zijn als ze een "levende stad" zouden moeten verdedigen. 

 

De ruines van de stad werden het toneel van uiterst felle straatgevechten. Een bittere grap die Duitse soldaten maakten was: " We hebben de keuken veroverd, maar vechten nog steeds om de woonkamer". De Duitsers waren hier echter niet voor opgeleid en hun opmars vorderde dan ook langzaam. Zware gevechten werden er geleverd om bijvoorbeeld de Marmayev-Kuga, een heuvel van strategische waarde die over de stad uitkijkt. Nu staat boven op de heuvel  een immens groot beeld (vrouw met een zwaard) dat symbool staat voor "Moedertje Rusland".  Het hele gebied trouwens is een kolossaal openluchtmuseum c.q. beeldentuin ter nagedachtenis aan de Grote Oorlog en wordt dagelijks door honderden mensen bezocht. 

 

Eind oktober 1942 hadden de Duitsers 90% van de stad op de westoever van de Wolga in handen. De winter die daar op volgt brengt voor de Sovjets de nodige verlichting. Het Duitse leger was niet voorbereid op de barre winterse omstandigheden. Op 19 november 1942 begint het Rode Leger dan aan operatie Uranus, steekt de Wolga over en breekt dwars door de linies van de Duitsers. Dan volgt snel een omsingeling en raken 265.000 Duitse soldaten ingesloten en worden volledig van de buitenwereld afgesloten. De omstandigheden in de "Kessel" verslechteren in rap tempo, ook omdat de Duitse luchtmacht niet meer in staat bleek de troepen te bevoorraden.

 

In december verkleinden de Sovjets het omsingelde gebied en kwamen er tienduizenden Duitse soldaten om het leven door het oorlogsgeweld, honger, uitputting en onderkoeling. Op 31 januari 1943 zag de Duitse bevelhebber, Maarschalk Friedrich Paulus, zich genoodzaakt zich over te geven.

 

Bij Stalingrad kwam een einde aan de Duitse opmars en vanaf februari 1943 zagen de Duitsers zich genoodzaakt zich steeds verder terug te trekken uit de Sovjet-Unie. Uiteindelijk verloren de Duitsers in Stalingrad zo'n slordige 750.000 soldaten, terwijl de Sovjets bijna 480.000 doden en 650.000 gewonden hadden te betreuren. Van de 110.000 Duitse militairen die bij Stalingrad gevangen waren genomen keerden er na de oorlog slechts 6.000 terug in Duitsland. De rest kwam om het leven door de dodenmarsen en de zware omstandigheden in de Russische Goelags.